Nasiona owsa
Odmiany owsa
Owies występuje zarówno w formie jarej jak i ozimej, jednak z uwagi na niedostateczną zimotrwałość forma ozima nie znalazła zastosowania w polskim rolnictwie. Obecnie trwają prace hodowlane nad zwiększeniem zimotrwałości owsa ozimego, jednak na ogólnodostępne odmiany nadające się do uprawy w warunkach polskiej zimy musimy jeszcze trochę poczekać. Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin zgłosił w ostatnich latach dwie odmiany owsa ozimego do badań rejestracyjnych COBORU. Jeżeli pomyślnie przejdą badania i zostaną zarejestrowane, staną się poważną alternatywą dla jarych form owsa. Owies jary jest rośliną o stosunkowo niskich wymaganiach pod względem składników pokarmowych, dlatego uprawiany może być na terenie całego kraju zarówno na glebach słabych, jak i zakwaszonych. Owies ozimy jest roślina, która mogłaby zniwelować niekorzystny skutek niedostatku wody w okresie wiosenno-letnim, który dosć często warunkuje wynik produkcji owsa jarego - szczególnie wrażliwego na niedobory wody. W badaniach hodowlanych formy ozime uzyskiwały nawet dwukrotnie wyższy plon w przypadku wystąpienia suszy niż formy jare. Wiosną owies ozimy jest już rozkrzewiony na długo przed tym, jak będzie możliwy wjazd w pole z siewem owsa jarego. Dodatkowo krytyczne fazy niedoboru wody wypadają wcześniej - na okres, w którym nie brakuje wody.
Uprawa owsa
Owies jest zbożem o niskich wymaganiach glebowych. Uprawa owsa w porównaniu do uprawy innych zbóż jest o wiele łatwiejsza i wymaga niewielkiej liczby zabiegów uprawowych. W Polsce owies ma dość duże zastosowanie. Nasiona owsa wykorzystywane są głównie na cele paszowe (wyznacznikiem jest plon ziarna) oraz spożywcze (płatki owsiane) - dla odmian z niewielkim udziałem łuski i większą zawartością białka oraz tłuszczu. Termin siewu owsa uzależniony jest od rejonu, w którym ma być uprawiany. W południowej części kraju nasiona owsa wysiewa się od 15 marca, natomiast w północno-wschodniej części kraju od 10 kwietnia. Owies zaliczany jest do roślin fitosanitarnych. Jest zbożem odpornym na choroby i tym samym nie uczestniczy w ich przenoszeniu (nie stanowi pożywki dla chorób atakujących większość zbóż).
Odmiany owsa można podzielić na zwyczajne i nagie. Odmiany owsa jarego nagiego są w polskim rejestrze raczej nieliczne. Odmiany owsa zwyczajnego jarego są tam zdecydowanie liczniej reprezentowane. Obecnie mamy 5 odmian owsa nagiego/nagoziarnistego jarego oraz 25 odmian owsa zwyczajnego jarego wpisanych do Krajowego Rejestru. Coraz częściej odmiany owsa wykorzystuje się na zieloną paszę, kiszonki oraz susz - zarówno te z siewu czystego, jak również odmiany będące w mieszankach z roślinami strączkowymi. Przy wyborze odmian poza poziomem plonowania rolnicy powinni kierować się także takimi cechami, jak chociażby odporność poszczególnych odmian na choroby. Do najczęściej występujących chorób owsa należy helmintosporioza i rdza wieńcowa. Do uprawy w mieszankach zbożowych wykorzystuje się odmiany wcześniejsze. Owies dojrzewa kilka dni później niż jęczmień (najczęściej z jęczmieniem tworzy mieszanki).
Zaletą owsa jest szybki rozwój, dzięki czemu wegetacja „wyprzedza” chwasty, które mogłyby poczynić straty w uprawie tego zboża. Owies jest zbożem konkurencyjnym w stosunku do chwastów. Wydzieliny korzeni owsa hamują aktywność zarodników grzybów (w uprawach zbożowych następczych znacznie zmniejsza się ryzyko pojawienia chorób grzybowych). Jest zatem odporny na choroby grzybowe, co pozwala zaoszczędzić koszty związane z zakupem fungicydów. Uprawa owsa doskonale sprawdza się również w gospodarstwach ekologicznych. Owies odmiany dobrze sprawdzają się jako przedplon, choć w ten sposób jest on rzadko wykorzystywany.
Siew owsa
Do siewu owsa należy wykorzystać ziarna zaprawione, które charakteryzują się większą zdolnością kiełkowania. Nasiona owsa cechuje dość wysoka zawartość białka na poziomie 9,6-11,5% oraz tłuszczu - 4,7%. Dzięki takiej zwartości białka i tłuszczu owies jest cenną paszą dla zwierząt hodowlanych i roboczych. Materiał siewny powinien być przesortowany, ponieważ różnice zawiązane z wielkością ziarna stają się przyczyną nierównomiernych wschodów oraz dalszego nierównego rozwoju roślin. Ilość ziarna przeznaczonego do wysiewu zależy od regionu, gleby i rozstawy rzędów.
Odmiany owsa jarego wymagają określonej, optymalnej ilości nasion na każdy hektar powierzchni. Optymalna ilość nasion do siewu w przeliczeniu na jeden hektar wynosi od 170 do 210 kg, co w przeliczeniu na ilość ziaren na powierzchnię m2 daje ok. 500 - 650 ziaren. Optymalna głębokość siewu dla owsa wynosi od 3 cm dla stanowisk dobrych do 5 cm dla stanowisk suchych.
Owies – nasiona kwalifikowane
Badania naukowe prowadzone w celu wyhodowania nowych odmian zbóż są ukierunkowane głównie na zwiększenie ich odporności. W przypadku owsa, którego podatność na zagrożenia ze strony chorób jest wyjątkowo niska, akcent kładzie się na inne aspekty, które pozwolą na uzyskanie większego plonu i dobrych parametrów jakościowych. Owies kwalifikowany wysiewany w optymalnych terminach będzie plonował znacznie lepiej niż ten z własnych nasion, gdyż rozmnażanie owsa poza hodowlą powoduje stopniowe pogorszenie jego cech. Zdarza się, że pochodzenie materiału siewnego owsa traktowane jest lekceważąco, szczególnie gdy uprawiany jest na cele paszowe. Takie podejście skutkuje niewykorzystaniem możliwości drzemiących w obsiewanym stanowisku, bowiem kwalifikowany materiał siewny owsa pozwoliłby na osiąganie lepszych rezultatów.
Kwalifikowane nasiona owsa
Choć naturalna odporność owsa na choroby atakujące z coraz większą siłą inne zboża po części zapewnia mu relatywnie stabilne plonowanie, to hodowle pracują nad innymi cechami owsa pozwalającymi zwiększyć efektywność uprawy. Różne nasiona owsa do siewu mają zapewnić możliwość dopasowania odmiany do cech stanowiska czy warunków klimatycznych. Nie bez znaczenia są też takie parametry jak podatność na wyleganie, czy termin wiechowania i osiągania dojrzałości. Wybierając kwalifikowane nasiona owsa, możemy dokładnie przeanalizować wszystkie te czynniki, a dzięki temu najlepiej wykorzystać potencjał plonowania.