Bobik na poplon?

Międzyplony (poplony) to rośliny, które uprawiane są między dwoma plonami głównymi. Najczęściej stosowanymi międzyplonami są międzyplony ścierniskowe, które pozostają na polu na okres od kilku do kilkunastu tygodni (jeżeli rośliną następczą jest roślina jara).
Międzyplony ścierniskowe wysiewa się tuż po zbiorze rośliny głównej i zazwyczaj przyorywuje jako zielony nawóz – tuż przed wysiewem roślin ozimych lub późną jesienią. Jako poplon najczęściej wysiewa się mieszankę różnych roślin, która stanowi kompromis pomiędzy dobrym pokryciem, głęboką penetracją gleby przez korzenie i dużą ilością wytworzonej biomasy. Odpowiedni dobór wysiewanych roślin poplonowych to trudna umiejętność wymagająca dobrej znajomości morfologii roślin. Czy bobik nadaje się na polon? – ocenimy to w tym artykule.

Korzyści z uprawy poplonów

Uprawa poplonów pozwala utrzymać żyzność gleby na wysokim poziomie, a także stabilizuje wierność plonowania roślin. Poplony poprawiają warunki fitosanitarne gleby, ograniczając występowanie chorób stanowiskowych w gospodarstwach, w których struktura zasiewów roślin zbożowych przekracza 70%. Ponadto poplony zmniejszają presję ze strony chorób oraz szkodników. Celem stosowania poplonów jest również zapewnienie odpowiedniej okrywy podłożu w postaci mulczu, co zapobiega erozji wietrznej i wodnej gleb. Poplony zmniejszają także parowanie wody z podłoża i aktywują życie biologiczne gleby oraz wpływają na wzrost plonowania roślin następczych. Działają również strukturotwórczo i ograniczają występowanie chwastów, a także zapobiegają wymywaniu składników pokarmowych do wód gruntowych. Należy się zastanowić, czy bobik stosowany na poplon będzie odpowiednią decyzją?

Bobik na poplon pod znakiem zapytania

Choć charakteryzują go niewielkie wymagania termiczne, posiada bardzo duże wymagania wodne i powolny wzrost początkowy. Bobik toleruje czasowy nadmiar wilgoci w glebie, jednak źle znosi niedobór wody i suszę. W suche lata o niewielkich sumach opadów bobik wysiany jako poplon będzie wschodził długo i nierównomiernie. Ma to szczególne znaczenie jeżeli zdecydujemy się wysiać poplon złożony z samego bobiku.

Stosunkowo krótki okres pozostawania poplonu na polu wymaga, aby rośliny wysiewane jako międzyplon ścierniskowy charakteryzowały się m. in. szybkim i bujnym wzrostem. Dlatego też wysiewanie samego bobiku na poplon jest „błędem w sztuce”. Bobik w pojedynkę, nie zdoła zbudować wystarczającej biomasy, która byłaby w stanie samodzielnie, bez użycia herbicydów konkurować z chwastami.

Inaczej jest w przypadku kiedy bobik wysiewamy z innymi roślinami szybkorosnącymi np. z wyką, owsem czy facelią błękitną. Bobik mający palowy system korzeniowy działa strukturotwórczo w glebie i dociera do głębiej ulokowanych i niedostępnych dla systemu korzeniowego zbóż składników pokarmowych takich jak potas i fosfor, a wraz z wytworzoną zieloną masą pozostawia je na powierzchni gleby. Pozostałe rośliny wchodzące w skład mieszanki powinny skutecznie zakryć glebę wytworzoną zieloną masą, by ograniczyć parowanie wody i presję chwastów, a tym samym zapewnić maksymalnie korzystny efekt stosowania polonów.

Dlaczego nie warto wysiewać samego bobiku jako poplonu?

• Bobik charakteryzuje się powolnym wzrostem początkowym i niewielką masą wegetatywną w początkowym okresie wegetacji, dlatego wymaga dodatkowych roślin, które będą pełniły rolę „okrywową” gleby
• W suchym roku mogą wystąpić problemy ze wschodami bobiku
• Wysoka masa wysiewu – rekompensująca małą masę wegetatywną – znacznie podnosi koszt założenia międzyplonu ścierniskowego z samego bobiku
• Niska ochrona przed utratą wody z gleby, przez słabe pokrycie gleby
• Mała konkurencyjność w stosunku do chwastów

Bobik – dobry na poplon ale tylko w mieszankach

Bobik znacznie lepiej sprawdza się w mieszankach złożonych z 2 lub 3 roślin, z których każda pełni inną rolę w poprawie szeroko rozumianej żyzności gleby. Bobik będzie występował jako roślina penetrująca głębsze warstwy gleby, w dodatku dostarczająca azot do gleby. Pozostałe rośliny muszą wytworzyć odpowiednio dużą masę wegetatywną i jak najszybciej zakryć glebę, aby uniemożliwić rozwój chwastów i ograniczyć straty wody. Tylko w takim układzie poplon – a właściwie międzyplon ścierniskowy będzie przynosił zamierzone korzyści.

Należy pamiętać, żeby taki międzyplon wysiewać możliwie jak najwcześniej, dlatego że asymilacja azotu przez bakterie brodawkowe wytwarzane na korzeniach bobiku rozpoczyna się dopiero po ok. 2-3 tygodniach po wschodach. Dlatego takie polony – zawierające w swoim składzie rośliny motylkowe należy pozostawiać na polu tak długo jak pozwalają na to możliwości.

O czym pamiętać przy „komponowaniu” własnej mieszanki poplonowej?

Najistotniejszą kwestią w tworzeniu własnej mieszanki poplonowej ma roślina następcza którą zamierzamy uprawiać. Międzyplon – z samej nazwy oznacza „przerywnik” w głównej uprawie, dlatego stosując polony należy uważać, żeby nie szkodzić bardziej niż pomagać.

W przypadku kiedy zamierzamy uprawiać roślinę zbożową, jako międzyplon należy stosować mieszanki w skład których wchodzić będą rośliny motylkowate (np. groch, bobik, koniczyna, lucerna, seradela, esparceta, wyka), kapustowate (np. gorczyca, rzodkiew) czy rdestowate (gryka). Dobrym elementem poplonów jest również owies czy facelia błękitna, które pełnią dodatkowo rolę fitosanitarną, ograniczając dodatkowo presję chorób.

Co ważne – jeżeli pole przeznaczone jest lub przyszłości będzie pod uprawę rzepaku – należy wystrzegać się w poplonach roślin z rodziny kapustowatych będących wektorami m. in. kiły kapusty.

Niemały problem może stanowić odpowiedni skład procentowy mieszanki, masa wysiewu czy sposób siewu – szczególnie w przypadku roślin o nasionach różnej wielkości.

Należy wziąć również pod uwagę możliwości skiełkowania nasion roślin poplonowych dopiero w trakcie wysiewu głównej uprawy. Wiąże się to wtedy z koniecznością ich chemicznego zwalczania, dlatego warto wcześniej pomyśleć nad łatwością zwalczenia takich roślin w głównej uprawie – i wybraniu takich, które nie zagrożą uprawie głównej, będą proste do zwalczenia lub z łatwością wymarzną.

Mieszanka poplonowa z bobikiem – różny skład w zależności od warunków wodnych

Skład międzyplonu ścierniskowego powinien być odpowiednio dopasowany do zawartości wody w glebie. W obliczu pogłębiających się w ostatnich latach deficytów wody glebowej należy uważać, aby stosując międzyplony nie zaszkodzić sobie jeszcze bardziej.

Kiedy wody jest w nadmiarze

Skład gatunkowy poplonu ma bezpośredni wpływ na dodatkowe straty lub – szczególnie istotną w ostatnim czasie – ochronę wody glebowej. Rośliny wymagające dużej ilości wody do wytworzenia swojej biomasy powinny stanowić przewagę w latach o nadmiarze wody. Dzięki temu stanowisko będzie osuszane a gleba – wzbogacona w zieloną biomasę.

Kiedy wody brakuje

W latach suchych powinno się maksymalnie chronić zapasy wody. Najlepiej jest zrezygnować z uprawy międzyplonów. Dodatkowo, tuż po zbiorze rośliny głównej warto zruszyć ściernisko na głębokość 3-6 cm, ograniczając parowanie. Często jednak trzeba założyć międzyplon złożony z minimum 3 roślin, aby spełnić różne wymagania stawiane przed rolnikiem. Wówczas, w przypadku suchego roku, należy zmienić skład międzyplonu i dopasować go do aktualnie panujących warunków.

Składy mieszanek poplonowych z bobikiem

Bobik jest rośliną zużywającą dużą ilość wody do wytworzenia biomasy. Dlatego jego udział w mieszance powinien zmniejszać się wraz ze zmniejszaniem się ilości dostępnej wody w glebie. Podobnie jest z owsem – im bardziej sucho, tym mniejszy udział owsa w poplonie. Rośliną zużywającą znacznie mniej wody jest np. gryka. Przewaga gryki w międzyplonie w latach suchych nie wpłynie zbyt niekorzystnie na zapas wody glebowej. Poniżej prezentujemy przykładowe składy mieszanek z bobikiem dopasowane do różnych warunków wodnych gleby. Zaprezentowane 3-składnikowe międzyplony ścierniskowe spełniają wymagania tzw. proekologiczne, a także nadają się jako międzyplony stosowane po pszenicy, pszenżycie czy rzepaku.

Przeczytaj także:

• Siew bobiku na nasiona
• Poplon ścierniskowy
• Poplon na kiszonkę

Bibliografia

1. Buchwejc W., Jakie rośliny na poplony ścierniskowe? Wieś Mazowiecka. Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Warszawie. 2001, 07-08, s. 18. [Google Scholar]
2. Buraczyńska D., Bobik – źródłem białka i dobrym przedplonem. Poradnik Gospodarski. 2010, 06, s. 14-15. [Google Scholar]
3. Kulig B., Szafrański W., Zając T., Wpływ następczy bobiku, międzyplonu oraz pogłównego nawożenia azotem na plonowanie pszenicy ozimej. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. 2007, 522. [Google Scholar]
4. Mikołajewska G., Znane i mniej znane rośliny poplonowe. Wieś Kujawsko-Pomorska. Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie. 2019, 217, s. 10. [Google Scholar]
5. Staniszewska J., Dobór roślin na poplon ścierniskowy. Wieś Mazowiecka. Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Warszawie. 2010, 05, s. 13. [Google Scholar]
6. Wojciechowski W., Wermińska M., Plonowanie i wartość nawozowa międzyplonów ścierniskowych uprawianych zgodnie z zasadami programu rolnośrodowiskowego. Fragmenta Agronomica. 2016, 33 (2), s. 103-109. [Google Scholar]