Bank nasion i jego znaczenie

Wielu naukowców uważa, że tylko zachowanie różnorodności upraw zapewni bezpieczeństwo przed stratami żywności spowodowanymi przez klęski żywiołowe, będące następstwem zmian klimatycznych. Bank nasion to miejsce, w którym przechowuje się nasiona większości roślin jadalnych oraz rzadkich i zagrożonych gatunków roślin.

Czym jest globalny bank nasion?

Bank z nasionami to miejsce, w którym przy niewielkiej dostępności tlenu znajdują się nasiona zamrożone w temperaturze ok. -18 °C. Dzięki takim warunkom, które spowalniają procesy metaboliczne, nasiona mogą przetrwać długi czas. Globalny bank nasion zlokalizowany jest na wyspie Spitsbergen. Należy ona do norweskiego archipelagu Svalbard. Bank ten został stworzony w celu bezpiecznego przechowywania nasion roślin jadalnych, które pochodzą z różnych zakątków Ziemi. Jego lokalizacja nie jest przypadkowa. Ma bowiem na celu zapewnienie m.in. stabilnych warunków temperaturowych.

Bank położony jest w tunelu, który został wydrążony w wiecznej zmarzlinie. Wybudowany został na głębokości 120 m. Oficjalne otwarcie globalnego banku nasion miało miejsce 26 lutego 2008 roku. Przechowywanie nasion ma zapewnić przetrwanie wielu cennym gatunkom roślin w momencie, gdy zostałaby utracona ich różnorodność genetyczna, co może być efektem krzyżowania odmian oraz różnego rodzaju modyfikacji genetycznych.

Ile nasion może pomieścić norweski bank?

Bank położony jest w odległości 1100 km od Bieguna Północnego. Jest miejscem bezpiecznym i dobrze skomunikowanym z resztą świata (znajduje się w odległości ok. 1 km od lotniska). Znajdujący się tam arktyczny uniwersytet umożliwia stały dopływ naukowców o różnych specjalizacjach. Cały bank nasion może pomieścić ponad 2 mld pojedynczych nasion roślin jadalnych, które pochodzą z różnych zakątków świata. Przechowywać w nim można zatem nawet 4,5 mln próbek nasion.

Obecnie nasiona znajdują się w trzech „magazynach” zlokalizowanych na końcu tunelu – łącznie w liczbie kilkuset milionów pojedynczych nasion (ponad 1,5 mln próbek nasion). Objętość każdej z komór wynosi 1200 m³ (wymiary: 20m x 10m x 6m). W banku znajduje się również miejsce na wiele nowych próbek, które zostaną przekazane do niego w przyszłości. Niektórzy uważają, że w banku w niedługiej przyszłości będą mogły znaleźć się nasiona wszystkich roślin przeznaczonych do spożycia, które spotkać można na całym świecie.

Jak przechowywane są nasiona w globalnym banku nasion?

W globalnym banku zamrażane są nasiona najcenniejszych okazów roślin z całego świata. Dzięki panującym wewnątrz niskim temperaturom do przechowywania nasion nie jest potrzebna elektryczność. Przechowuje się je w zamkniętych aluminiowych pojemnikach, dzięki czemu ich aktywność metaboliczna utrzymywana jest na bardzo niskim poziomie. Nasiona przechowuje się w specjalnych opakowaniach foliowych, które składają się z kilku warstw. Bank przyjmuje nasiona, które znaleźć można w międzynarodowej dokumentacji. Jednocześnie muszą one wykazywać zgodność z międzynarodowym prawem.

Bezpieczeństwo nasion w globalnym banku

Z założenia globalny bank nasion powinien być odporny na wiele groźnych zjawisk, m.in. na trzęsienia ziemi, działalność wulkaniczną, wszelkiego rodzaju promieniowanie oraz na podnoszący się poziom morza. Z kolei wieczna zmarzlina działa jako „chłodnia”, zapewniając niskie temperatury. Nie grożą mu również konflikty zbrojne. Bank nasion zlokalizowany jest na wysokości ok. 130 m ponad poziomem morza, dzięki czemu nawet przy wzroście poziomu wody gleba w dalszym ciągu pozostanie sucha.

Pierwszym krajem, który poprosił o wydanie swoich nasion była Syria, która po wojnie została zniszczona. Teraz naukowcy odbudowują kolekcję cennych nasion – głównie zbóż (pszenicy i jęczmienia) oraz fasoli, które charakteryzowała wysoka przydatność do uprawy na obszarach szczególnie suchych.

Banki nasion w Polsce

Niektórzy naukowcy szacują, że wszystkie banki nasion przechowują nawet 2,2 mln unikalnych odmian roślin. W bankach znaleźć można m.in. unikatowe odmiany zbóż, ryżu, kukurydzy, jak również czarnookiego grochu. Są tam również odmiany niezwykle odpornego na susze afrykańskiego orzecha ziemnego Bambara oraz odmiana irlandzkiego jęczmienia browarnego. Każdy kraj posiada własny bank nasion. Również w Polsce znajduje się kilka banków nasion. Jeden z nich usytuowany jest w Powsinie pod Warszawą. W naszym kraju w bankach nasion gromadzone są głównie nasiona roślin uprawnych, ozdobnych oraz gatunków, którym grozi wyginięcie. Przechowywanie nasion w polskich bankach, podobnie jak w globalnym banku nasion odbywa się w niskich temperaturach. Oprócz tego nasiona są zabezpieczane i konserwowane w ciekłym azocie.

Czynności przed zamrożeniem nasion w banku

Każdy bank nasion w Polsce przed rozpoczęciem ich przechowywania rozpoczyna niezbędne czynności według określonej metodyki. W pierwszej kolejności wykonuje się czynności związane z czyszczeniem, suszeniem, a następnie z oceną żywotności nasion przeznaczonych do przechowywania. Celem czyszczenia jest usunięcie uszkodzonych nasion oraz patogenów chorobotwórczych. Suszenie polega na uzyskaniu określonej wilgotności i względnej równowagi na poziomie ok. 15%. Następnie nasiona ocenia się pod względem odporności na zamrożenie. Obniżenie zawartości wody w każdym z nasion sprawia, że można je bezpiecznie zamrozić i przechowywać przez dłuższy czas. Nasiona są z pewnością przyszłością dla całej ludzkości. Mają więc ogromne znaczenie – zarówno na szczeblu lokalnym, jak również w skali globalnej.

Przeczytaj także:

Technologia uprawy zbóż jarych po wypadnięciu ozimin

Optymalne terminy siewu zbóż ozimych

Bibliografia

1. Chymkowski R., Koprowicz A., Zielony depozyt na czarną godzinę. Banki nasion jako miejsca przyszłości. Przegląd Humanistyczny. 2018, 460 (1), s. 19-32. [Google Scholar]
2. Karbowiak I., “Doomsday” – Globalny Bank Nasion Roślin Uprawnych. Przegląd Zbożowo-Młynarski. 2011, 55 (05), s. 20. [Google Scholar]
3. Muranyi R., Cele i zadania Narodowego Banku Nasion w zachowaniu ginących i chronionych gatunków naczyniowych flory polskiej. Chrońmy Przyrodę Ojczystą. 2003, 59 (5), s. 28-38. [Google Scholar]
4. Muranyi R., Rola nowo powstałego Narodowego Banku Nasion polskich roślin chronionych i ginących. Roczniki Bieszczadzkie. 2002, 10, s. 93-105. [Google Scholar]
5. Muranyi R., Wróbel I., Rola narodowego banku nasion w ochronie zagrożonych gatunków roślin Pienińskiego Parku Narodowego. Pieniny. Przyroda i Człowiek. 2006, s. 79-85. [Google Scholar]