Uprawa pszenicy ozimej krok po kroku – co warto wiedzieć?

Uprawa pszenicy ozimej niezmiennie jest najpopularniejsza zarówno wśród zbóż jak i w ogólnej strukturze zasiewów. Powszechność tej uprawy przekłada się na wysoki poziom wiedzy agronomicznej dotyczącej pszenicy, jednak warto regularnie te informacje odświeżać. Choć całe zagadnienie trudno wyczerpująco przedstawić w tak skondensowanej formie, przypomnijmy krok po kroku kluczowe aspekty i uprawy pszenicy ozimej.

Wymagania glebowe pszenicy ozimej

Pszenica ozima ma największe wymagania glebowe spośród wszystkich gatunków zbóż. Wynika to między innymi ze słabo rozbudowanego systemu korzeniowego. Dlatego uprawa pszenicy ozimej najlepiej udaje się na glebach żyznych, należących do najwyższych klas bonitacyjnych (od I do IVa).

Nie oznacza to jednak, że nie może być uprawiana na słabszych stanowiskach. Jak zawsze kluczowy jest dobór odmiany do potencjału pola, na którym będzie wysiana, a także jakość materiału siewnego. Należy zawsze stosować nasiona kwalifikowane, gdyż zapewnia to najlepsze i najbardziej przewidywalne rezultaty.

Nieodzownym elementem starań o wysoki plon pszenicy ozimej jest prawidłowy płodozmian. Jest to szczególnie ważne w przypadku siewu pszenicy na słabych glebach, ale kwestii tej nie można bagatelizować także na najlepszych stanowiskach (pszenica ozima po pszenicy ozimej nie jest optymalnym rozwiązaniem, jednak są odmiany, które na to pozwalają). 

Pszenica ozima – nawożenie

W kontekście wymagań pszenicy niezwykle ważne jest także zaspokojenie jej potrzeb pokarmowych. Nawożenie pszenicy ozimej warto oprzeć o regularnie aktualizowane badania zasobności gleby. Tylko w ten sposób możemy optymalizować koszty związane z odżywianiem zbóż i jednocześnie zapewnić im właściwe warunki oraz dostęp do odpowiedniej ilości składników pokarmowych. 

W tym kontekście należy pamiętać także o zbadaniu odczynu gleby. Właściwe dla pszenicy pH powinno mieścić się w przedziale 5,5–7,5. Odpowiedni odczyn jest jednym z kluczowych warunków do prawidłowego transportu i przyswajalności składników odżywczych. Przekłada się to zatem na wysokość plonu.

Choć nawożenie pszenicy ozimej to w głównej mierze zadanie wiosenne, warto także zadbać o dostarczenie wybranych składników pokarmowych przed siewem. Dotyczy to przede wszystkim fosforu i potasu, ale nawożenie przedsiewne pszenicy wymaga także dostarczenia mikroelementów.

Nawożenie pszenicy wiosną słusznie kojarzy się nam z azotem. Dawka tego składnika powinna wynikać z rzeczywistego zapotrzebowania, które będzie wypadkową zasobności gleby i wysokości planowanego plonu. 

Szacuje się, że dla uzyskania plonu 5–8 ton pszenicy z hektara (wraz z odpowiednią ilością słomy) potrzeba od 120 do 200 kg azotu na hektar. Jednak wymagania te mogą różnić się w zależności od takich czynników jak choćby przedplon. Dlatego tak istotne są dane uzyskiwane dzięki badaniom gleby.

Uprawa pod pszenicę ozimą

Wybór metody uprawy gleby przed siewem pszenicy zależy od wielu czynników. Należy wziąć pod uwagę typ gleby, jej uwilgocenie czy przedplon. Najpowszechniejszym przedplonem dla pszenicy ozimej jest rzepak. Obecnie uprawa roli po zbiorach rzepaku rzadko opiera się na użyciu pługa. Powszechnie stosowane są różnorodne agregaty uprawowe. Pozwala to ograniczyć straty wody i zapewnia rozdrobnienie resztek pożniwnych i wymieszanie ich z glebą.

W praktyce decyzja o uprawie orkowej lub bezorkowej, jak i o wyborze maszyn w tym drugim wypadku, wymaga analizy sytuacji na konkretnym stanowisku. Wynika to z niewygodnego, choć dość oczywistego faktu, że każdy z dostępnych wariantów ma wady jak i zalety. Tylko biorąc pod uwagę warunki wodne, strukturę gleby, ilość słomy po przedplonie czy gatunki chwastów występujące na polu możemy wybrać rozwiązanie optymalne.

Jak siać pszenicę ozimą?

Siew to poza kwestią sprzętową przede wszystkim dylemat dotyczący terminu, a także dobór właściwej gęstości siewu pszenicy ozimej. Ogólne zalecenia mówią o siewie w starannie uprawiona glebę. Ma to wpływ zarówno na równomierność wschodów jak i na efektywność zabiegów herbicydowych.

Termin wysiewu pszenicy ozimej

Stosunkowo łagodne warunki pogodowe, jakie panują w ostatnich latach jesienią, skłaniają rolników do opóźniania terminu siewu pszenicy. W rozsądnych granicach pozwala to na ograniczenie problemów z pasją agrofagów, ale także zapobiega nadmiernemu wzrostowi roślin przed okresem zimowym.

Warto jednak pamiętać, że przebieg pogody, szczególnie w ujęciu długoterminowym, jest trudny do przewidzenia. Dlatego termin siewu pszenicy ozimej powinien być adekwatny do wymagań wybranej do siewu odmiany pszenicy i zaleceń dla rejonu uprawy.

Gęstość siewu pszenicy ozimej

Norma wysiewu pszenicy to bardzo ważny czynnik wpływający na wysokość plonu. Gęstość siewu pszenicy ozimej powinna być dostosowana do wymagań odmiany, terminu siewu, technologii uprawy, rodzaju gleby i innych warunków stanowiskowych.

Skuteczna ochrona pszenicy ozimej

Ochrona pszenicy ozimej to zagadnienie, które dzielimy ze względu na rodzaj agrofagów na:

• ochronę przed szkodnikami,
• odchwaszczanie pszenicy,
• zwalczanie i zapobieganie atakom patogenów chorobotwórczych. 

Każdemu z tych punktów można by poświęcić całą serię artykułów, dlatego w tym miejscu możemy jedynie wspomnieć o ogólnych uwarunkowaniach, które należy mieć na względzie.

Ochrona fungicydowa 

Pierwszym etapem ochrony wysokości plonu jest wysiewanie odmian pszenicy ozimej odpornych na choroby. Kolejnym krokiem jest stosowanie zapraw nasiennych zabezpieczających kiełkujące rośliny przed infekcjami grzybowymi. Ochrona ta jest następnie kontynuowana w postaci oprysków fungicydowych. Ważną zasadą w ochronie pszenicy przed chorobami jest takie rozplanowanie terminów zabiegów, by ochrona fungicydowa była ciągła (fungicydy stosowane zapobiegawczo).

Ochrona herbicydowa 

Zwalczanie chwastów w pszenicy ozimej najlepiej przeprowadzić w okresie jesiennym, a wiosną ewentualnie wykonać korektę zachwaszczenia wtórnego. Takie rozwiązanie pozwala stworzyć najlepsze warunki do rozwoju młodych roślin (brak konkurencji chwastów), a także daje najlepsze wyniki, gdyż efektywność zwalczania chwastów we wczesnych fazach rozwojowych jest znacznie większa niż na późniejszych etapach.

Ochrona insektycydowa 

Ochrona pszenicy ozimej przed szkodnikami ma ogromne znaczenie dla wysokości plonu. Zabiegi zwalczające wykonujemy interwencyjnie po przekroczeniu progów szkodliwości ekonomicznej ustalonych dla poszczególnych gatunków. 

Poza oczywistymi stratami w plonie, jakie powoduje żerowanie szkodników, powinniśmy pamiętać, że uszkodzenia roślin, jakie powodują ci niechciani goście, nierzadko stają się drogą do zakażenia rośliny przez patogeny chorobotwórcze. Szkodniki mogą także przenosić choroby, jak ma to miejsce w przypadku mszyc będących wektorem wirusa BYDV.

Technologia uprawy pszenicy ozimej

Tak jak już wspominaliśmy we wstępie, technologia uprawy pszenicy ozimej jest zagadnieniem niesłychanie rozległym. Ponadto bardzo wiele aspektów wymaga indywidualnej oceny i doboru rozwiązań. Dlatego niniejszy artykuł traktujemy jako swego rodzaju konspekt i zachęcamy do lektury pozostałych tekstów na naszej stronie, które zgłębiają różne aspekty dotyczące uprawy roślin rolniczych.

Bibliografia

1. Blecharczyk A., Małecka I., Sawinska Z., Reakcja pszenicy ozimej na wieloletnie stosowanie siewu bezpośredniego. Fragmenta Agronomica. 2004, 21 (2), s. 125-137. [Google Scholar]
2. Brzozowska I., Brzozowski J., Hruszka M., Plonowanie i struktura plonu pszenicy ozimej w zależności od sposobu pielęgnacji i nawożenia azotem. Acta Agrophysica. 2008, 11, 3 (158), s. 597-611. [Google Scholar]
3. Budzyński W., Borysewicz J., Bielski S., Wpływ poziomu nawożenia azotem na plonowanie i jakość technologiczną ziarna pszenicy ozimej. Pamiętnik Puławski. 2004, 135, s. 33-44. [Google Scholar]
4. Dubis B., Budzyński W., Reakcja pszenicy ozimej na termin i gęstość siewu. Acta Scientiarum Polonorum. Agricultura. 2006, 05 (2), s. 15-24. [Google Scholar]
5. Kulig B., Kania S., Szafrański W., Zając T., Reakcja wybranych odmian pszenicy ozimej na intensywność uprawy. Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin. 2001, 218-219, s. 117-126. [Google Scholar]
6. Małecka-Jankowiak I., Blecharczyk A., Sawinska Z., Piechota T., Waniorek B., Wpływ następstwa roślin i systemu uprawy roli na zachwaszczenie pszenicy ozimej. Fragmenta Agronomica. 2015, 32 (3), s. 55-63. [Google Scholar]
7. Podolska G., Stankowski S., Plonowanie i jakość ziarna pszenicy ozimej w zależności od gęstości siewu i dawki nawożenia azotem. Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin. 2001, 218-219, s. 127-136. [Google Scholar]
8. Podolska G., Sulek A., Stankowski S., Obsada kłosów – podstawowy parametr plonotwórczy pszenicy ozimej (artykuł przeglądowy). Acta Scientiarum Polonorum. Agricultura. 2002, 1 (2). [Google Scholar]
9. Podolska G., Wpływ dawki i sposobu nawożenia azotem na plon i wartość technologiczną ziarna odmian pszenicy ozimej. Acta Scientiarum Polonorum. Agricultura. 2008, 07 (1), s. 57-65. [Google Scholar]
10. Rabikowska B., Piszcz U., Współdziałanie długoletniego nawożenia azotem i obornikiem na zawartość manganu w pszenicy ozimej. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. 1996, 434 (1), s. 97-104. [Google Scholar]
11. Woźniak A., Wpływ przedplonów na plon i jakość ziarna pszenicy ozimej. Acta Scientiarum Polonorum. Agricultura. 2006, 05 (2), s. 99-106. [Google Scholar]