Czym się różni zimotrwałość od mrozoodporności?

Odporność poszczególnych odmian na mróz oraz inne niekorzystne warunki atmosferyczne jest różna. Na to, czy dana roślina właściwie przezimuje wpływ ma wiele czynników, m.in. termin siewu i przede wszystkim warunki panujące w okresie zimowym. Zimotrwałość a mrozoodporność – czym różnią się te pojęcia?

Zimotrwałość a mrozoodporność

Pojęcia te w warunkach klimatu Polski stanowią ważny element, który decyduje o powodzeniu całej uprawy. W praktyce bardzo często pojęcia te stosuje się zamiennie. Jest to jednak błąd, gdyż mrozoodporność to pojęcie, które znacznie różni się od zimotrwałości.

O mrozoodporności mówimy w momencie, kiedy mamy na myśli zdolność uprawianych roślin do przetrwania ujemnych temperatur.

Jest to jeden ze składników zimotrwałości (nie zawsze jest on najważniejszy), jednak oprócz niego istnieje także szereg innych czynników, które składają się na ocenę zimotrwałości.

Optymalne terminy siewu zbóż ozimych

Kiedy mówimy o zimotrwałości?

Z kolei z zimotrwałością mamy do czynienia, kiedy mówimy od zdolności uprawianych roślin do przetrwania okresu zimy wraz ze zjawiskami, które jej towarzyszą. W tym przypadku chodzi o szereg czynników, od których zależeć będzie kondycja roślin w okresie wiosennym. Zaliczyć możemy do nich m.in. temperaturę, wielkość i rodzaj opadów, wielkość pokrywy śnieżnej, odwilż, mróz, głębokość zamarzania gleby, mroźny i wysuszający wiatr czy też stopień usłonecznienia. Jak widać, różnice między zimotrwałością a mrozoodpornością są ogromne.

Hartowanie roślin przed zimą

Proces hartowania roślin wpływa korzystnie ich przezimowanie oraz na nabycie mrozoodporności. Na proces hartowania korzystny wpływ ma słoneczna oraz sucha aura pogodowa. Stadium najbardziej sprzyjające hartowaniu roślin dla zbóż ozimych obejmuje fazę od 4 do 6 liści. W przypadku zakończenia hartowania najbardziej sprzyjające są temperatury z przedziału od 3 do 5°C, które następnie obniżają się do wartości 0°C, po czym stają się ujemne. Odpowiednio dobre zahartowanie zbóż zapewnia im możliwość przetrwania ujemnych temperatur powietrza. Dla odmian zbóż najkorzystniejsze są okresy zimowe, które rozpoczynają się w nieco późniejszym terminie. Ważne są przy tym stopniowe, a nie gwałtowne spadki temperatur. Negatywnie na przezimowanie odmian zbóż wpływają zimy, które rozpoczynają się wcześniej oraz długo trwające.

Wytrzymałość uprawianych gatunków roślin na niskie temperatury

Proces hartowania powinien zachodzić w warunkach chłodnej, lecz słonecznej aury. Im więcej substancji zapasowych zostanie zgromadzonych przez zboża przed zimą, tym większa będzie jej odporność na niskie temperatury. Najczęstszą przyczyną przemarzania roślin jest lód, który tworzy się w komórkach oraz w tkankach.
Do najbardziej odpornych na mróz gatunków zbóż należy żyto, które potrafi przetrwać temperaturę do nawet -30°C. Z kolei pszenica wytrzymuje spadki temperatur do -20°C. Gatunkiem o mniejszej odporności na niskie temperatury jest jęczmień ozimy. Wytrzymuje on temperaturę do -15°C. Mrozoodporność a zimotrwałość to różne pojęcia. Często jednak mogą się zazębiać. W przypadku wysokiej zimotrwałości odmiany wyróżniają się dobrą mrozoodpornością. Jednak nie zawsze wysoka odporność na mróz oznacza dobrą zimotrwałość uprawianych roślin.

Przezimowanie roślin, a grubość pokrywy śnieżnej

Przezimowanie roślin jest zdecydowanie lepsze w przypadku pojawiającej się pokrywy śnieżnej o grubości minimum 10 cm, która spełnia funkcje izolacyjne. Ważne jest, aby śnieg spadł na zamarznięte podłoże. W momencie, kiedy śnieg zalega na glebie, która nie jest mocno zamarznięta, zaczyna ona odmarzać, a rośliny w procesie oddychania nie są w stanie przeprowadzać wymiany gazowej. W tym przypadku – kiedy śnieg spadnie w bardzo dużych ilościach, może doprowadzić do „uduszenia się” roślin oraz rozwoju groźnej choroby, jaką jest pleśń śniegowa. O tym, w jakiej kondycji przezimują oziminy decyduje również wiatr. Szczególnie groźne są suche wiatry pojawiające się w okresie przedwiośnia, które wysmalając rośliny mogą powodować ich zamieranie.

Odmiany zbóż o wysokiej zimotrwałości

W ostatnim czasie coraz częściej zwracamy uwagę na to, jakie odmiany są mrozoodporne, a które są zimotrwałe. Z odmian pszenic ozimych o wysokiej zimotrwałości, która zapewnia bezpieczeństwo uprawy szczególnie polecana jest odmiana Rotax. Wyróżniają ją stabilne i wysokie wyniki plonowania nawet w niekorzystnych warunkach. Cechuje ją również mocny wigor wiosenny. W okresie wiosennym ma zdolność do szybkiej regeneracji. Odmianą pszenicy o dobrej zdrowotności jest również Balitus. Łączy ona w sobie cechy bardzo dobrej zdrowotności oraz odpowiedniej wielkości i jakości osiąganych plonów.

Z odmian pszenżyta ozimego na szczególną uwagę zasługuje odmiana Trapero. Dzięki dobrej zimotrwałości może być ona uprawiana na obszarze całego kraju. W przypadku odmian jęczmienia ozimego warto zwrócić uwagę na odmianę Quadriga. Jest ona polecana do uprawy praktycznie na każdym rodzaju gleby. Jej cechą szczególną jest zdolność do dobrego krzewienia się.

Jak przygotować zboże do zimy?

Bibliografia

1. Kanus J., Zimotrwałość i mrozoodporność roślin uprawnych. Rada: Rolnictwo, Aktualności, Doradztwo, Analizy. Miesięcznik Wojewódzkiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach. 2012, 01, s. 9-10. [Google Scholar]
2. Szarzyńska J., Plon i zimotrwałość. Nowoczesna Uprawa. 2018, 07, s. 12-15. [Google Scholar]
3. Szeląg J., Szeląg B., Cichy H., Problem mrozoodporności pszenżyta ozimego. Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin. 2002, 221, s. 17-25. [Google Scholar]
4. Witkowska K., Witkowski E., Śmiałowski T., Bogusławska A., Dwojak D., Wpływ mrozoodporności i zimotrwałości na wysokość plonowania rodów pszenicy ozimej (Triticum aestivum ssp. vulgare) w roku 2015/2016. Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin. 2017, 281, s. 3-13. [Google Scholar]
5. Witkowski E., Witkowska K., Woźna-Pawlak U., i in., Przydatność badań mrozoodporności w przewidywaniu zimotrwałości odmian pszenicy ozimej. Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin. 2013, 268, s. 15-21. [Google Scholar]