Najważniejsze szkodniki i choroby w uprawie grochu

Groch odgrywa w Polsce ważną rolę jako roślina jadalna i pastewna. Jego udział w płodozmianie jest nieoceniony, ponieważ pozostawia po sobie bardzo dobre stanowisko dla rośliny następczej. Niestety uprawa ta narażona jest na atak bardzo wielu patogenów i szkodników grochu, które mogą znacznie obniżyć plonowanie, jego jakość, a nawet całkowicie zniszczyć plantację.

Uprawa i pielęgnacja grochu

Uprawa grochu może być poprowadzona na różne sposoby. Spotyka się plantacje jednogatunkowe, mieszanki grochu z innymi bobowatymi lub ze zbożami. Wybór odmiany jest jedną z najważniejszych decyzji rzutującą na późniejszy potencjał plonowania. Znaczący postęp hodowlany pozwala na dobór odmian bardziej lub mniej wymagających względem stanowiska, o różnej wczesności i odporności na wyleganie.

Uniwersalną odmianą jest Salamanca wyróżniająca się wybitnym potencjałem plonowania, wczesnością oraz wysoką odpornością na wyleganie co ogromnie ułatwia zbiór. Dodatkowo cechuje się wysoką odpornością na najważniejsze choroby grochu: askochytozą oraz mączniakami.

Na plonowanie wpływa również zbilansowane nawożenie dostosowane do potrzeb roślin i uwzględniające zasobność gleby w składniki odżywcze.

Szkodniki i choroby zagrażające uprawie grochu

W plantacji grochu może wystąpić wiele agrofagów. Część z nich ma ogromne znaczenie gospodarcze. Przyjrzyjmy się najważniejszym szkodnikom i chorobom grochu.

Najczęstsze choroby grochu

Groch atakowany jest przez różne patogeny. Część z chorób stanowi zagrożenie dla powodzenia uprawy. Niektóre natomiast są istotne tylko w sprzyjających im warunkach. Choroby, które mogą pojawić się na naszej plantacji to: zgorzel siewek, mączniak rzekomy grochu, fuzaryjna zgorzel i więdnięcie grochu, mączniak prawdziwy grochu, rdza grochu, askochytoza grochu, szara pleśń. Największe znaczenie mają:

• Fuzaryjne więdnięcie grochu (Fusarium ) – jedna z najważniejszych chorób grochu. Szczególnie groźna na stanowiskach gdzie groch jest siany często. Dodatkowo sprzyjają jej gleby zlewne o niskiej kulturze rolnej, a także mokre sezony. Objawy pojawiają się zazwyczaj w czerwcu. Porażony groch zaczyna więdnąć, zaczynając od najniżej położonych liści. Z czasem rośliny zasychają i zamierają. Podstawa łodygi i korzenie są poczerniałe. Objawy na polu mają charakter placowy.
• Zgorzelowa plamistość grochu – askochytoza grochu (Didymella pisi, anamorfa Ascochyta pisi; Didymella, anamorfa Peyronellaea pinodella (syn. Phoma pinodella); Mycosphaerella pinodes, anamorfa Peyronellaea pinodes (syn. Ascochyta pinodes). Choroba objawia się na różnych częściach roślin. Na liściach i strąkach pojawiają się owalne, jasnobrunatne plamy z wyraźną obwódką. Natomiast na łodygach plamy mają wydłużony kształt. Wewnątrz plam można dojrzeć czarne punkty. Rozwój choroby prowadzi do zrzucania liści i pękania strąków.
• Szara pleśń (Botrytis cinerea) choroba o dużym znaczeniu w latach wilgotnych. Nasileniu sprzyja duże zagęszczenie oraz osłabienie roślin. Na różnych organach pojawia się żółknięcie, a następnie szary nalot grzybni. Porażone fragmenty roślin gniją i zasychają. Może powodować opadanie strąków lub przedwczesne ich pękanie i osypywanie nasion.
• Mączniak rzekomy grochu (Peronospora pisi) – pierwsze objawy widoczne na młodych liściach. Na górnej ich stronie są to chlorotyczne plamy, natomiast po dolnej stronie – szary, mączysty nalot. W miarę rozwoju choroby opanowany zostaje cały liść, który następnie zamiera.

Jesienna ochrona pszenżyta ozimego

Najczęstsze szkodniki grochu

Groch atakowany jest przez sporą ilość szkodników. Stopień uszkodzenia uprawy zależy przede wszystkim od przebiegu pogody, kondycji roślin, fazy rozwojowej, a także od sposobu prowadzenia uprawy. Największe straty wywołują szkodniki w plantacjach nasiennych, niejednokrotnie prowadząc do ich dyskwalifikacji. Groch uszkadzany jest przez następujące gatunki: gąsienice motyli, mszyce, oprzędziki, pachówkę strąkóweczkę, paciornicę grochowiankę, skoczki, strąkowca grochowego, szkodniki glebowe (rolnice, pędraki, drutowce), ślimaki, śmietki, wciornastki i zmieniki. Jednak najczęściej występują na plantacjach i wyrządzają największe szkody tylko niektóre z nich. Omówmy je kolejno.

• Oprzędziki, przede wszystkim oprzędzik pręgowany (Sitona lineatus ) i oprzędzik wielożerny (Sitona crinitus Herbst.). Dorosłe owady uszkadzają liście roślin przez cały okres wegetacyjny. Wygryzają charakterystyczne ząbki na brzegach liści. Największą szkody wyrządzają wiosną na młodych roślinach (do fazy 6 liści), szczególnie gdy ciepła, sucha pogoda sprzyja ich rozwojowi na siewkach. Liczne występowanie może doprowadzić do znacznego uszkodzenia wschodów, lub wręcz całkowitego zniszczenia plantacji. Larwy żerują w strefie korzeniowej grochu, niszcząc brodawki korzeniowe. Ogranicza to wiązanie azotu atmosferycznego.
• Mszyce, głównie mszyca grochowa (Acyrthosiphon pisium Harris) – żerowanie mszyc przynosi szkody bezpośrednie i pośrednie. Szkodliwość bezpośrednia polega na wysysaniu soków roślinnych. Zasiedlane organy roślin są zniekształcone, a ich wzrost ulega zahamowaniu. Ponadto rośliny są bardziej narażone na infekcje przez patogeny. Natomiast szkody pośrednie związane są z przenoszeniem wirusów. W tym wypadku wirusa żółtej mozaiki fasoli (BYMV).
• Pachówka strąkóweczka (Cydia nigricana ) – larwy wgryzają się do wnętrza strąka, gdzie żerują na nasionach. Nasiona są nieregularnie powygryzane i otoczone odchodami i przędzą. Tak uszkodzone nasiona są dyskwalifikowane jako materiał siewny. Nie nadają się również ko konsumpcji czy do przetwórstwa.
• Strąkowiec grochowy (Bruchus pisorum) – szkodliwym stadium są larwy żerujące i rozwijające się wewnątrz nasion. W trakcie zbioru uszkodzenia są mało widoczne. Uwydatniają się dopiero gdy w ich wnętrzu rozwiną się chrząszcze. Widoczna jest wtedy jamka z okrągłym wylotem. Zasiedlone ziarna tracą zdolność kiełkowania i wartość spożywczą.

Jak ustrzec się przed szkodnikami grochu?

Prawidłowa agrotechnika może w pewnym stopniu ograniczyć występowanie szkodników. Kluczowy jest w tym wypadku odpowiedni płodozmian. Większość szkodników  grochu zimuje w wierzchniej warstwie gleby lub pozostawionych resztach roślinnych. Dlatego uprawa w monokulturze może sprzyjać rozwojowi szkodników i ułatwiać im dostęp do bazy pokarmowej. Z tego samego powodu należy również zastosować izolację przestrzenną od innych bobowatych.

Warto także zwrócić uwagę na przyspieszony siew i  zbiór. Pozwolą  one wyprzedzić okres największego zagrożenia ze strony szkodników. Ponadto po zbiorach istotne jest wykonanie uprawek mających na celu dokładne rozdrobnienie resztek pożniwnych oraz wykonanie głębokiej orki.

Niejednokrotnie mimo stosowania metod niechemicznych, zabieg insektycydem bywa konieczny. Aktualnie zarejestrowanych jest 105 środków na szkodniki w grochu.

Fungicydy do zwalczania chorób grochu

Podobnie jak w przypadku niechemicznej ochrony grochu przed szkodnikami, tak samo ochrona przed chorobami polega na: poprawnym zmianowaniu, optymalnym terminie i głębokości siewu, terminowym zbiorze i starannej uprawie roli. Równie ważne jest stosowanie odmian mniej podatnych na patogeny.

W przypadku gdy nasilenie chorób zagraża powodzeniu plantacji, można zastosować metodę chemiczną. W Polsce zarejestrowany jest szereg fungicydów przeznaczonych do uprawy grochu (163 preparaty) bazujące na 12 substancjach aktywnych.

Podsumowanie

Uprawa grochu narażona jest na szereg agrofagów, które mogą znacznie obniżyć poziom plonowania. Prawidłowa agrotechnika i dobór odmian pozwalają  po części zniwelować ich szkodliwy wpływ. Niejednokrotnie konieczne jest zastosowanie pestycydów. Aktualnie zarejestrowanych jest kilka substancji aktywnych na szkodniki i choroby grochu, różniących się mechanizmami działania.

Przeczytaj również: Najgroźniejsze choroby bobiku – objawy i ochrona

Bibliografia

1. Borowiecki J., Księżak J., Stan badan nad oprzędzikiem pręgowanym (Sitona lineatus L.) – szkodnikiem grochu. Postępy Nauk Rolniczych. 2001, 48 (3), s. 99-110. [Google Scholar]
2. Księżak J., Szkodniki występujące na grochu. Ogrodnik Polski. Magazyn dla Gospodarstw Ogrodniczych. 2005, 02, s. 38-40. [Google Scholar]
3. Mrówczyński M., Boron M., Wachowiak H., Eliminować szkodniki grochu. Top Agrar Polska. 2005, 05, s. 84-88. [Google Scholar]
4. Mrówczyński M., Wachowiak H., Szkodniki grochu i łubinu. Aktualności Rolnicze. Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego Barzkowice. 1997, 07-08, s. 7-9. [Google Scholar]
5. Próchniak E., Choroby w uprawie grochu. Informator. Biuletyn Rolniczy. 1999, 02, s. 5-6. [Google Scholar]
6. Rogowska M., Najważniejsze szkodniki grochu. Owoce, Warzywa, Kwiaty. 2004, 03, s. 28-29. [Google Scholar]
7. Rogowska M., Szkodniki bobu i grochu. Owoce, Warzywa, Kwiaty. 2011, 14, s. 20-22. [Google Scholar]
8. Sobolewski J., Choroby grochu. Warzywa. 2019, 03, s. 66-67. [Google Scholar]
9. Szwejda J., Śmietka glebowa groźny szkodnik grochu. Hasło Ogrodnicze. 2002, 10, s. 46-47. [Google Scholar]
10. Szwejda J., Szkodniki atakują groch. Warzywa. 2007, 04, 55-57. [Google Scholar]

11. WarzywniczeABC.pl: Portal Warzywniczy służący jako źródło aktualnych danych o cenach, pogodzie i ochronie roślin dla producentów warzyw i owoców, ułatwiający wymianę wiedzy w sektorze rolniczym.