Uprawa owsa od siewu do zbioru

Owies doskonale sprawdza się w uprawie o różnym przeznaczeniu, ale również w gospodarstwach ekologicznych. Jest rośliną fitosanitarną, dlatego też znajduje zastosowanie jako przedplon dla zbóż. Jak wygląda technologia uprawy owsa?

Uprawa owsa w Polsce

Owies jest zbożem, które prawdopodobnie pochodzi od owsa głuchego i owsa płonnego. Jest jedynym z uprawianych zbóż w Polsce, którego forma ozima ze względu na słabą zimotrwałość nie jest obecna w produkcji. Stale trwają badania i próby aklimatyzacji formy ozimej do polskich warunków klimatycznych. Areał uprawy owsa w Polsce wnosi ok. 500 tys. ha. Uprawia się głównie na cele paszowe oraz na cele konsumpcyjne jako składnik zdrowej i zbilansowanej diety wykorzystywany do produkcji kasz, mąki oraz płatków. Często wykorzystywany jest jako biomasa. Jest również jednym z głównych składników mieszanek zbożowych.

To mało wymagająca roślina samopylna, która dość wcześnie kwitnie i dość głęboko się krzewi. Uprawa owsa jest stosunkowo mało wrażliwa na duże uwilgotnienie, które przyczynia się do wymakania zbóż. Jest odporny na wyleganie, łamanie oraz przewracanie. Owies bardzo dobrze znosi też bronowanie. Duża konkurencyjność owsa w stosunku do chwastów sprawia, że zboże pozostawia bardzo dobre stanowisko pod inne uprawy.

Wymagania klimatyczno-glebowe owsa

Temperatura

Owies jest najmniej wymagającym zbożem jarym o niskich wymaganiach cieplnych. Nasiona owsa kiełkują już w temperaturze od 2 do 3°C, natomiast rośliny krzewią się przy temperaturze od 6 do 12°C. Z kolei optymalna temperatura potrzebna do rozwoju zboża po wytworzeniu wiech wynosi od 15 do 18°C. Roślina zaraz po wschodach jest odporna na przymrozki do -8°C

Wymagania wodne

Owies ma dość wysokie potrzeby wodne. Duże znaczenie odgrywa odpowiednia wilgotność podłoża przed siewem. Rośliny po skiełkowaniu szczególną wrażliwość na niedobór wody wykazują w fazie strzelania w źdźbło oraz po wyrzuceniu wiech.

Wymagania glebowe

Owies najlepiej radzi sobie na glebach kompleksu żytniego oraz owsiano-ziemniaczanego górskiego i owsiano-pastewnego górskiego o pH od 5,5 do 6,5, jednak ze względu na wysoką tolerancję w stosunku do odczynu gleby urośnie również na glebach o pH od 4,5 do 5,5.

Technologia uprawy owsa – uprawa przedsiewna

Owies jest zbożem, które jest dość wrażliwe na nadmierne zagęszczenie gleby, w związku z czym nie zaleca się uprawy przedsiewnej przy zbyt dużym uwilgotnieniu podłoża. Przygotowanie przedsiewne pola pod uprawę owsa należy wykonać najlepiej przy pomocy lekkiego agregatu uprawowego. Powinno być ono płytko wykonane, na głębokość maksymalnie do 5 cm. Zbyt głębokie wzruszenie podłoża w znacznym stopniu może utrudniać podsiąkanie wody do wysianego materiału siewnego. Może to mieć negatywny wpływ na wschody owsa, powodując ich opóźnienie oraz doprowadzić do znacznego spadku plonu.

Przedsiewne nawożenie zbóż ozimych

Przedplony

Owies możne być uprawiany po wielu gatunkach roślin, jednak najlepiej rośnie po burakach cukrowych i pastewnych, późnych odmianach ziemniaków, kukurydzy uprawianej na ziarno oraz kiszonkę oraz po roślinach strączkowych drobnonasiennych.

Nie zaleca się uprawy owsa po owsie ze względu na możliwość rozmnożenia nicieni oraz po jęczmieniu ze względu na ryzyko wystąpienia tych samych chwastów oraz patogenów chorobotwórczych.

Siew owsa w liczbach

Okres wegetacji owsa jest znacznie krótszy w porównaniu do okresu wegetacji zbóż jarych. W związku z tym, wysiewa się go najwcześniej spośród wszystkich gatunków zbóż jarych. Najlepiej rozpocząć bezpośrednio po obeschnięciu gleby, ponieważ nawet w przypadku wystąpienia przymrozków rośliny dość szybko zregenerują powstałe uszkodzenia mrozowe. Poniżej przypominamy najważniejsze informacje na temat siewu:

• Norma wysiewu – od 500 do 650 ziarniaków/1 m², tj. od 170 do 220 kg/ha.
• Rozstawa redlic – 10-16 cm.
• Głębokość siewu – od 3 do 5 cm.
• Termin siewu – między 15 marca a 10 kwietnia (w zależności od rejonu Polski)

Przeczytaj także: Siew owsa od A do Z

Nawożenie owsa

Nawożenie owsa azotem

Owies jest mało wymagającym zbożem, jeśli chodzi o nawożenie. W uprawie owsa najważniejsze jest nawożenie azotem, potasem i w mniejszym stopniu fosforem.

Nawożenie przedsiewne

Nawożenie owsa azotem przed siewem wpływa na liczbę kłosków w wiesze, co ma ogromny wpływ na końcowy plon ziarna. Należy je wykonać w terminie od 2 do 4 tygodni przed planowanym terminem siewu owsa. Jeśli nawożenie zostało podzielone na 2 dawki, wówczas pierwszą dostarcza się na 1-2 tygodnie przed siewem.

Stosowanie azotu w późniejszym terminie przedłuża produktywność liści, a także zwiększa zawartość białka w ziarnie.

Przedplon a dawka nawozu

W momencie, kiedy przedplon dla owsa stanowiły rośliny niezbożowe, które pozostawiły dobre stanowisko, wówczas azot należy zastosować w dawce od 50 do 80 kg/ha. Dawka może zostać zastosowana jednorazowo przedsiewnie.

Nawożenie owsa azotem po przedplonach zbożowych, które pozostawiają gorsze stanowiska wykonuje się w dawce od 60 do 90 kg/ha. W przypadku gleb lekkich, przepuszczalnych dawkę azotu można podzielić na przedsiewną i pogłówną w ilości 2/3 dawki przed siewem oraz 1/3 dawki w fazie początku strzelania w źdźbło.

W uprawie owsa najlepiej stosować saletrę amonową i saletrzak.

Nawożenie fosforem, potasem i magnezem

Nawozy fosforowe można stosować już późną jesienią – jeszcze przed orką przedzimową, z uwagi na niskie ryzyko wymywania fosforu. Nawożenie potasem na glebach średnich i ciężkich przeprowadza się jesienią, a w przypadku gleb lekkich najlepiej wykonać je wiosną. Potas jest pierwiastkiem bardziej mobilnym w glebie niż fosfor, dlatego aby zminimalizować ryzyko wymywania, najlepiej jest stosować potas wiosną, tuż przed siewem owsa.

• Na glebach mniej zasobnych w składniki pokarmowe fosfor i potas stosuje się w dawkach od 70 do 100 kg P₂O₅ i od 90 do 130 kg K₂O na każdy hektar powierzchni.
• W przypadku stanowisk z obornikiem dawki zmniejsza się o 10-20 kg dla P₂O₅ oraz o 40 kg dla K₂O.
• Na glebach zasobnych w fosfor i potas składniki te stosuje się w znacznie niższych dawkach – od 20 do 40 kg P₂O₅/ha oraz od 30 do 50 kg K₂O/ha.

W przypadku nawozów wieloskładnikowych (mieszanych) nawożenie na glebach lżejszych należy wykonywać wiosną tuż przed uprawą przedsiewną.

Owies nawozi się również magnezem, stosując od 20 do 25 kg/ha MgO. Wapnowanie stosuje się regularnie, w zależności od potrzeb. Na glebach cięższych najlepiej sprawdza się wapno tlenkowe, szybko działające. Często aby dostarczyć magnez lub poprawić zawartość magnezu przyswajalnego i jednocześnie poprawić odczyn gleby stosuje się wapno magnezowe.

Nawożenie dolistne owsa

W uprawie owsa w nawożeniu dolistnym zastosować można mocznik łącznie z zabiegami chemicznej ochrony roślin, jeśli dozwolone jest mieszanie stosowanych środków z mocznikiem.

Pierwszy oprysk mocznikiem wykonuje się pod koniec fazy krzewienia, stosując 15% roztwór mocznika wraz z nawozem zawierającym miedź, mangan, molibden i bor.

Nawożenie owsa dolistnie w drugim terminie przeprowadza się pod koniec fazy strzelania w źdźbło, stosując 6% roztwór mocznika wraz z nawozem dolistnym z manganem i 50 g/ha boru.

W fazach tych stosowanie mikroelementów wpływa korzystnie na przemiany azotu w roślinie, a także na jakość ziarna owsa.

Ochrona przed patogenami

Ochrona herbicdowa i fungicydowa

Owies jest zbożem, które wykazuje znaczną konkurencję w stosunku do chwastów dzięki szybkiemu rozwojowi, który dość skutecznie zagłusza niepożądane rośliny. Niewielkie zachwaszczenie na plantacji owsa może zostać wyeliminowane poprzez przeprowadzenie zabiegu bronowania jeszcze przed wschodami i w stadium 5 liści. W momencie wystąpienia dużego zachwaszczenia stosuje się herbicydy, które przeznaczone są do zwalczania chwastów w owsie. Herbicydy w uprawie owsa stosuje się od stadium 5-6 liści do końca fazy krzewienia roślin.

Owies jest rośliną dość odporną na patogeny chorobotwórcze, dlatego też ochrona fungicydowa tego zboża najczęściej nie jest konieczna. Jednak zaleca się kontrolę plantacji pod względem wystąpienia objawów chorobowych rdzy źdźbłowej zbóż i traw, rdzy owsa, mączniaka prawdziwego zbóż i traw, helmintosporiozy liści, a także fuzariozy wiech.

W roku o niskiej presji chorób, kalkulacja uprawy owsa związana z nakładami ponoszonymi na ochronę herbicydową i fungicydową przemawia na korzyść uprawy tego zboża.

Ochrona owsa przed szkodnikami

Owies jest zbożem, które może być atakowane przez kilka rodzajów szkodników. Uprawa owsa atakowana jest głównie przez:

• mszyce,
• ploniarkę zbożową,
• skrzypionki,
• pryszczarka zbożowca.

Zabiegi chemiczne z wykorzystaniem insektycydów na plantacji owsa należy rozpocząć bezpośrednio po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości. W wypadku mszyc wynosi on 5 mszyc średnio na jednej wiesze na 100 losowo wybranych źdźbłach, a dla ploniarki zbożówki 6 larw na 100 roślinach. Dla skrzypionek próg ekonomicznej szkodliwości wynosi od 0,5 do 1 larwy na 1 źdźbło, a dla pryszczarka zbożowca wynosi on 5 jaj na 1 źdźbło owsa-7.

Owies Bingo

Uprawa owsa Bingo

Bingo jest wysoką odmianą owsa dorastającą do ok. 100 cm. Jest najlepiej plonującą odmianą w Polsce. Dzięki niskim wymaganiom glebowym uprawa owsa Bingo możliwa jest na większości stanowisk – od gleb piaszczystych do gliniastych. Odmianę wyróżnia wysoka tolerancja na zakwaszenie gleby. Aby ograniczyć straty wody wiosną, uprawę przedsiewną należy ograniczyć do minimum. Wczesny siew zapewnia roślinom więcej wody, a także przedłuża ich okres wegetacji. Przy optymalnym terminie siewu norma wysiewu w przypadku odmiany Bingo wynosi od 450 do 500 nasion/m², co w przeliczeniu na hektar powierzchni daje od 190 do 240 kg ziarna/ha. Owies Bingo wyróżnia dobra zdrowotność. Odmiana wykazuje się dużą odpornością na mączniaka prawdziwego, rdzę źdźbłową i wieńcową, a także na helmintosporiozę oraz septoriozę liści. Odmiana Bingo jest fitosanitarna w zmianowaniu. Jej korzenie wytwarzają substancje hamujące rozwój patogenów grzybowych. Rozwijające się w rizosferze owsa grzyby nie przyczyniają się do rozwoju chorób pszenicy oraz żyta.

Owies Bingo nawożenie

Niewielkie wymagania nawozowe to kolejna z cech wyróżniająca owies Bingo. Nawożenie ustalane jest w zależności od przedplonu, zasobności gleby w składniki pokarmowe oraz wielkość przewidywanych plonów. Największy wpływ na jakość ziarna owsa ma nawożenie azotem, które powoduje zwiększenie masy plonu, a także zawartości białka w ziarnie. Nadmierne nawożenie azotem sprzyja rozwojowi chorób. Z kolei prawidłowe nawożenie fosforem i potasem zwiększa odporność roślin na niedobór wody oraz sprzyja lepszemu wypełnieniu ziarna i równomiernemu dojrzewaniu wiech. W zależności od zasobności stanowiska w składanki pokarmowe wymaga średnich dawek NPK. Odmiana potrzebuje azotu w dawce ok. 60-80 kg N/ha, fosforu w ilości ok. 60-80 kg P₂O₅/ha oraz potasu w dawce ok. 130-150 kg K₂O/ha. Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne w momencie, kiedy nawozy są dobrze wymieszane z 10-20 cm warstwą gleby.

Zalety uprawy owsa

O popularności danej uprawy nie zawsze decyduje jej cena w skupie. Pomimo faktu, że ceny owsa w skupie są najczęściej niższe w porównaniu do cen innych gatunków zbóż, w końcowych rozliczeniu również uprawa owsa może przynieść oczekiwane zyski.

Wiążą się one głównie z tym, że owies ma mniejsze wymagania glebowe i wyższą tolerancję na niskie pH, niewielkie wymagania termiczne, jest bardziej konkurencyjny w stosunku do chwastów i przede wszystkim jest tańszy w uprawie w porównaniu do pozostałych zbóż.

Koszty w stosunku do innych upraw, ogranicza nie tylko mniej intensywne nawożenie, ale również znacznie mniejsze nakłady związane z ochroną chemiczną plantacji, a zwłaszcza z ochroną herbicydową i fungicydową.

Wady związane z uprawą owsa

Do niewątpliwych wad związanych z uprawą owsa zaliczyć można dość niskie plony. Te w przypadku ekstensywnej uprawy maksymalnie dochodzą do ok. 3 t/ha, a przy wyższym poziomie agrotechniki do 4-5 t/ha, maksymalnie do 6-7 t/ha.

Ponadto owies ma największe wymagania wodne spośród wszystkich gatunków zbóż. W lata suche o niewielkiej ilości opadów najczęściej reaguje obniżką plonu. Owies jest wrażliwy na osypywanie, a cena ziarna owsa najczęściej jest niższa w porównaniu do cen pozostałych zbóż.

Bibliografia

1. Klima K., Labza T., Plonowanie i efektywność ekonomiczna uprawy owsa w siewie czystym i mieszanym w systemie ekologicznym i konwencjonalnym. Żywność Nauka Technologia Jakość. 2010, 17 (3), s. 141-147. [Google Scholar]
2. Nita Z. T., Stan aktualny i nowe kierunki hodowli owsa w Polsce. Żywność Nauka Technologia Jakość. Suplement. 1999, 06 (1), s. 186-192. [Google Scholar]
3. Prazak R., Romanowicz A., Wykorzystanie postępu biologicznego w uprawie owsa w Polsce. Polish Journal of Agronomy. 2014, 17. [Google Scholar]
4. Sułek A., Leszczyńska D., Stan aktualny i perspektywy uprawy owsa w Polsce. Komunikat. Biuletyn Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin. 2004, 231, s. 387-395. [Google Scholar]
5. Wierzbicka-Kukulowa A., Technologia uprawy owsa. Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Seria P. 1992, 51, s. 177-188. [Google Scholar]