Stopnie kwalifikacji materiału siewnego

Materiał siewny służy do rozmnażania roślin. Stanowią go rośliny lub części roślin, które wykorzystuje się do siewu, sadzenia lub innych sposobów ich rozmnażania. Kwalifikowany materiał siewny pozwala na osiągnięcie wyższych plonów, lepszą opłacalność produkcji i tym samym większe zyski dla rolników. Stopnie kwalifikacji materiału siewnego zgodnie z Ustawą z dnia 9 listopada 2012 r. (ze zmianami) o nasiennictwie oznaczają kolejne etapy rozmnażania materiału siewnego danej odmiany.

Szczegółowe wymagania dla materiału siewnego

Szczegółowe wymagania dla poszczególnych kategorii i stopni kwalifikacji materiału siewnego zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 kwietnia 2013 r. (ze zmianami) w sprawie terminów składania wniosków o dokonanie oceny polowej materiału siewnego poszczególnych grup roślin lub gatunków roślin rolniczych i warzywnych oraz szczegółowych wymagań w zakresie wytwarzania i jakości materiału siewnego tych roślin.

Kategorie i stopnie kwalifikacji materiału siewnego

Dzięki znacznemu postępowi w hodowli powstające nowe odmiany są odporne na stresy związane z chorobami i szkodnikami oraz czynnikami środowiska. U starych odmian, które uprawiane są przez wiele lat z nasion niekwalifikowanych plony zmniejszają się na skutek zachodzących zmian genetycznych. Dochodzi do znacznego obniżenia wielkości, jakości i wartości użytkowej plonu. Doprowadza to do znacznego spadku opłacalności upraw. Aby wykorzystać postęp biologiczny związany m.in. z wyższym plonowaniem oraz mniejszą podatnością na choroby, stosuje się odmiany, których nośnikiem jest właśnie kwalifikowany materiał siewny. Wyróżnia się kilka kategorii i w ich obrębie stopni kwalifikacji materiału siewnego. Materiał kwalifikowany jest gwarancją wysiewu nasion o sprawdzonych parametrach siewnych, co umożliwia prawidłowy przebieg procesu produkcji roślinnej.

Samodzielne zaprawianie nasion czy kwalifikowany materiał siewny?

Kategorie materiału siewnego

Każdy materiał siewny powinien odpowiadać normom jakościowym. Kategorie materiału siewnego determinują przeznaczenie handlowe uzyskanego plonu. Wartość materiału siewnego uzależniona jest w dużej mierze od warunków pogodowych utrzymujących się w czasie zbioru. Wpływ na jego wartość mają również warunki przechowywania. Znajomość zagadnień, które dotyczą kategoryzacji materiału siewnego jest niezwykle ważna. Kategorie materiału siewnego dostarczają nam informacji o jakości materiału, który wysiewamy. Wyróżnia się dwie najczęściej spotykane kategorie w produkcji materiału siewnego zbóż i roślin strączkowych:

• materiał siewny elitarny to materiał siewny bazowy, który został wytworzony przez hodowcę danej odmiany. Przeznaczony jest do produkcji materiału siewnego kwalifikowanego;
• materiał siewny kwalifikowany jest materiałem siewnym, który został wyprodukowany bezpośrednio z materiału bazowego. Przeznacza się go do produkcji materiału siewnego kategorii kwalifikowany do kolejnych rozmnożeń, które oznaczone są stopniami C1, C2 i C3 – zależnie od kolejnego rozmnożenia.

Jak powstaje materiał siewny kwalifikowany?

Stopnie kwalifikacji materiału siewnego

W obrębie kategorii materiał siewny elitarny i materiał siewny kwalifikowany można wyróżnić stopnie materiału siewnego, oznaczające kolejne jego rozmnożenia.

1. Materiał siewny kategorii elitarny:
   • stopień PB/III – materiał przedbazowy, trzecie rozmnożenie poprzedzające materiał siewny stopnia bazowego B, uzyskiwany z materiału siewnego matecznego wytwarzanego przez hodowcę odmiany,
   • stopień PB/II – materiał przedbazowy, drugie rozmnożenie poprzedzające materiał siewny stopnia bazowego B, uzyskiwany po jednym rozmnożeniu materiału PBIII
   • stopień B – materiał bazowy, wytworzony z materiału siewnego przedbazowego po jednym rozmnożeniu pod stałą kontrolą hodowcy,
2. Materiał siewny kategorii kwalifikowany:
   • stopień C/1 – materiał siewny kwalifikowany pierwszego rozmnożenia, uzyskiwany po jednym rozmnożeniu materiału siewnego bazowego
   • stopień C/2 – materiał siewny kwalifikowany drugiego rozmnożenia jako rozmnożenie materiału C1
   • stopień C/3 – materiał siewny kwalifikowany trzeciego rozmnożenia jako rozmnożenie materiału C2

Im wyższy stopień materiału siewnego, tym lepiej. Jednak najwyższym stopniem dostępnym dla rolników jest stopień C1. Materiał siewny kategorii elitarny (PBIII, PBII i B) może być zakupiony jedynie przez firmy zajmujące się reprodukcją materiału siewnego i posiadające odpowiednią licencję.

Kolory etykiet materiału

Materiał siewny powinien być opatrzony etykietą urzędową poświadczającą jego wysoką jakość – odpowiednią dla każdej kategorii i stopnia rozmnożenia materiału siewnego. Etykiety mogą być przyszywane lub przyklejane, a ich kolor pozwala na łatwe rozpoznanie kategorii i stopnia zakupionych nasion. Materiał siewny elitarny w stopniu przedbazowym PB ma białą etykietę z ukośnym fioleowym paskiem. Materiał bazowy B – białą. W obrębie kategorii kwalifikowany – materiał siewny w stopniu C1 – niebieską, C2 i C3 – czerwoną.

Można spotkać się również z innymi kolorami etykiet, np. zielone w przypadku mieszanek nasiennych lub brązowe w przypadku materiału siewnego kategorii handlowy. Jednak w przypadku zbóż i roślin strączkowych najczęściej spotyka się wymienione wcześniej kategorie, stopnie i kolory etykiet.

Bibliografia

1. Duczmal K., Rozważania o przyszłości krajowego przemysłu nasiennego. Postępy Nauk Rolniczych. 2001, 48 (1), s. 119-132. [Google Scholar]
2. Gacek E.S., Ocena i kwalifikacja materiału siewnego w krajach Unii Europejskiej i USA. Wiadomości Odmianoznawcze. 2000, 72, s. 1-20. [Google Scholar]
3. Panasik J., Smaczyński K., Kwalifikacja materiału siewnego roślin warzywnych oraz materiału szkółkarskiego w 1994 roku. Hodowla Roślin i Nasiennictwo. 1995, 3, s. 41-50. [Google Scholar]
4. Płatek K., Nowa kwalifikacja materiału siewnego. Magazyn Rolniczy AURA. 2002, 10, s. 15-17. [Google Scholar]
5. Starczewski J., Maksymiak R., Opłacalność uprawy zbóż ozimych: pszenicy, żyta i pszenżyta w zależności od stopni kwalifikacji materiału siewnego. Zeszyty Naukowe. Seria: Ekonomika i Organizacja Rolnictwa. Akademia Podlaska. 2000, 58, s. 145-154. [Google Scholar]