Uprawa grochu siewnego na nasiona

Uprawa grochu siewnego na nasiona cieszy się w Polsce coraz większą popularnością. Uprawia się go ok. 40 tysięcy ha. Areał ten z roku na rok wzrasta. Uprawa grochu jest wbrew pozorom łatwa. W dodatku jest możliwa przy użyciu maszyn i narzędzi wykorzystywanych w uprawie zbóż i rzepaku. Głębokość siewu grochu nie jest tak duża jak bobików.  To pozwala na użycie siewników z redlicą stopkową – najbardziej popularnych w praktyce. Przyjrzyjmy się w szczegółach, jak poprowadzić uprawę grochu na nasiona.

Uprawa gleby

Uprawa grochu siewnego na nasiona powinna zacząć się od stworzenia korzystnych warunków do siewu i wzrostu grochu. Uprawa powinna zapewnić jak największe zniszczenie chwastów i dokładne przykrycie pozostałości po przedplonie. Przygotowanie stanowiska pod groch niczym nie odbiega od przygotowania pod zboża jare. Wystarczy standardowa uprawa umożliwiająca swobodny i precyzyjny wysiew grochu. Należy jednak mieć na uwadze, że groch wysiewa się głębiej niż zboża czy rzepak. Dlatego warto spulchnić nieco większą warstwę gleby.

Nawożenie grochu siewnego

W przypadku grochu siewnego duże znaczenie odgrywa prawidłowe nawożenie. Nawożenie grochu siewnego, zwłaszcza fosforem powinno się stosować już jesienią. Jednak na zakwaszonych stanowiskach lepiej zastosować fosfor wiosną, ze względu na niebezpieczeństwo powstania fosforanów żelaza i glinu.

Gleby zwięzłe i średnio zwięzłe można nawozić potasem również jesienią. Na glebach lżejszych korzystniej jest przeprowadzić nawożenie potasem wiosną – ze względu na niebezpieczeństwo wypłukania tego składnika.

Nawożenie jesienią jest niekiedy trudne do wykonania. Dlatego całość nawożenia bez szkody dla grochu można przesunąć również na okres wczesnej wiosny lub zaaplikować siewnikami z dozowaniem nawozów równolegle z siewem.

Wysokość dawek fosforu i potasu powinna być ustalona na podstawie zasobności gleby w te składniki. Średnio stosuje się fosfor w dawce od 80 do 110 kg/ha P₂O₅  oraz potas w dawce od 90 do 110 kg/ha K₂O. Nawożenie grochu siewnego azotem ogranicza się do zastosowaniu dawki startowej przed lub podczas siewu „pod korzeń” w ilości 20-30 kg /ha. Dawka startowa azotu ma na celu odżywić młode rośliny zanim nastąpi pełna symbioza z bakteriami brodawkowymi (do ok. 3 tyg. po siewie). Nawożenie pogłówne azotem jest zbędne, a wręcz niewskazane. Symbioza z bakteriami brodawkowymi zrobi to za nas!

Groch korzystnie reaguje na wapnowanie. Zabieg ten można przeprowadzić pod inne rośliny w zmianowaniu lub bezpośrednio po zbiorze przedplonu jesienią. Należy pamiętać o dobrym wymieszaniu zastosowanego wapna z glebą, tak by maksymalnie zwiększyć jego kontakt z cząsteczkami glebowymi.

Termin siewu

Siew grochu uzależniony jest od przebiegu pogody. Uprawa grochu siewnego na nasiona suche rządzi się swoimi prawami. Optymalny termin siewu grochu z przeznaczeniem na suche nasiona przypada na okres od 20 marca do 15 kwietnia. W praktyce, siew grochu powinien nastąpić tak szybko jak będzie to możliwe. Groch kiełkuje już w temperaturze 1-2 ᵒC i znosi wiosenne przymrozki (do -6ᵒC) zarówno podczas kiełkowania jak i początkowego wzrostu. Dodatkowo, wczesny siew zapewnia większą ilość wody w początkowym okresie wegetacji.

Gęstość siewu

Gęstość siewu w uprawie grochu siewnego na nasiona suche wynosi w zależności od odmiany 60 – do nawet 120 kiełkujących nasion na 1m². Stojący groch SALAMANCA, zgodnie z zaleceniami hodowcy, umożliwia wysiew w gęstości 65 – 90 roślin/m² co przyczynia się również do niższego kosztu obsiewu 1 ha w porównaniu do innych odmian. Na glebach słabszych, w gorszej kulturze rolnej należy trzymać się górnych zakresów optymalnej gęstości siewu, tak by zapewnić optymalną obsadę roślin po wschodach.

Groch może być siany w standardowej dla zbóż rozstawie rzędów. Jednak z reguły zalecany rozstaw to 15-20 cm. Siew w szerszych rzędach może wpływać na większą presję chwastów i skutkować mniejszą zwartością łanu a w konsekwencji wyleganiem.

Głębokość siewu grochu

Groch kiełkuje hypogenicznie. To oznacza, że liścienie pozostają pod powierzchnią gleby, a na powierzchnie wydostaje się łodyżka nadliścieniowa z pierwszymi liśćmi. W związku z tym uprawa grochu siewnego na nasiona wymaga głębszego wysiewu. Głębokość siewu powinna wynosić od 4-6 cm w zależności od kategorii agronomicznej gleby. Głębiej na glebach lekkich i płyciej na ciężkich. Ma to zapewnić odpowiednią wilgotność do kiełkowania nasion oraz dodatkowo chroni kiełki przed działaniem herbicydów doglebowych. Należy szczególnie zadbać o precyzyjny wysiew nasion na optymalną dla danej gleby głębokość (niezbyt płytką i równomiernie głęboką!). To ważne, gdyż warunkuje to odpowiednio szybkie i wyrównane wschody roślin, a także zapewnia bezpieczeństwo przy doglebowym odchwaszczaniu grochu.

Zaprawianie nasion

Tuż przed siewem zaleca się zaszczepić nasiona preparatem zawierającym bakterie brodawkowe Rhizobium (np. Nitragina). Jest to szczególnie ważne na stanowisku, gdzie nie był wcześniej uprawiany groch. Bakterie brodawkowe współżyją z korzeniami grochu. Zapewniają im (wraz z azotem mineralnym w glebie) ilość azotu pokrywającą potrzeby pokarmowe grochu. Bakterie te reguły występują w polskich glebach. Dlatego zabieg ten nie jest wymagany. Jednak zawsze korzystnie wpływa na zwiększenie szybkości nawiązania symbiozy.

Zaprawienie grochu preparatem z bakteriami brodawkowymi nie jest możliwe podczas zaprawiania grochu zaprawami fungicydowymi – bakterie to organizmy żywe, które giną poza swoim środowiskiem – glebą. Dlatego zabieg ten wykonuje się tuż przed wysiewem nasion, nanosząc preparat na nasiona np. bezpośrednio w skrzyni siewnika na chwilę przed rozpoczęciem siewu. Nitraginę można zmieszać z wodą z dodatkiem cukru by poprawić jej przylepność i spryskać nasiona. Tutaj nie jest wymagana duża precyzja.  Zapewnia to maksymalną żywotność bakterii i efekt, dla którego są stosowane.

Regulacja zachwaszczenia

Uprawa grochu siewnego na nasiona, podobnie jak inne uprawy strączkowe, z powodu powolnego wzrostu początkowego narażona jest na wysoką presję ze strony chwastów. Groch siewny odchwaszcza się herbicydami zawierającymi substancje aktywne:

• bezpośrednio po siewie (BBCH 00-03):
  • chlomazon (1 i 2-liścienne, doglebowo)
  • linuron (2-liścienne, doglebowo i nalistnie)
  • pendimetalina (1 i 2-liścienne, doglebowo, nalistnie)
• najpóźniej do 3 dni po siewie (BBCH 00-03):
  • pendimetalina (1 i 2-liścienne, doglebowo, nalistnie)
• na rośliny grochu wysokości 6-12 cm, gdy ukazują się wąsy czepne (BBCH 11 do BBCH 12-16):
  • bentazon (2-liścienne, nalistnie),
  • imazamoks (głównie 2-liścienne, głównie nalistnie)
• w fazie 1-3 wąsów czepnych grochu (BBCH 11-13):
  • MCPB (2-liścienne, nalistnie)
• po wykształceniu 2-3 liści grochu (BBCH 12-13), zależnie od fazy wzrostu chwastów jednoliściennych:
  • propaquizafop (1-liścienne, nalistnie) – jednoliścienne w fazie od 3 liści do końca fazy krzewienia (perz w fazie co najmniej 3-6 liści)
  • cykloksydym (1-liścienne, nalistnie) – jednoliścienne w fazie od 2 liści do początku fazy krzewienia (perz w fazie 4-6 liści)
  • fluazyfop-P-tefurylowy (1-liścienne, nalistnie) – jednoliścienne w fazie od 2 liści do początku fazy krzewienia (perz w fazie 4-10 liści)
  • fluazyfop-P-butylowy (1-liścienne, nalistnie) – jednoliścienne w fazie od 2 liści do początku krzewienia (perz w fazie 4-10 liści) – stosować najpóźniej do pąkowania grochu (BBCH 50)
  • kletodym (1-liścienne, nalistnie) – jednoliścienne w fazie od 2 liści do początku fazy krzewienia – stosować najpóźniej do fazy gdy 10% strąków grochu osiągnie typową długość (BBCH71)
  • prosulfokarb – dwuliścienne – środek zastosować do 5 dni po siewie (BBCH 00-02)

W przypadku odmian stojących o silnie zwartym łanie – takich jak Salamanca, która jest wysoce konkurencyjna w stosunku do chwastów –  zachwaszczenie wtórne nie występuje, bądź występuje w nasileniu niezagrażającym uprawie. W takim przypadku jednokrotne stosowanie herbicydów na początku okresu wegetacji jest w zupełności wystarczające.

Ochrona fungicydowa grochu siewnego

Najgroźniejszymi chorobami w uprawie grochu siewnego są: askochytoza, rdza grochu, mozaika zwykła grochu oraz mączniak prawdziwy grochu. Zabiegi związane z ochroną grochu siewnego wykonuje się wg zasad integrowanej ochrony roślin. Zazwyczaj zdrowy materiał siewny, odporna odmiana i odpowiednia przerwa w uprawie roślin strączkowych na tym samym polu ograniczają występowanie chorób grochu. Z reguły wystarcza jeden zabieg fungicydowy w trakcie wegetacji. W razie konieczności ochrony grochu przed chorobami poniżej znajduje się lista substancji aktywnych do walki z chorobami grochu:

Ochrona przed szkodnikami

Do najgroźniejszych szkodników grochu siewnego należą: pachówka strąkóweczka, mszyca grochowa, strąkowiec grochowy, wciornastek grochowiec i paciornica grochowianka. Ochrona grochu siewnego przed szkodnikami polega na zastosowaniu insektycydów również zgodnie z zaleceniami integrowanej ochrony roślin. Szczególnie należy zwrócić uwagę na monitoring występowania strąkowca – w momencie zawiązywania pierwszych strąków.

Zbiór nasion grochu siewnego

Uprawa grochu siewnego na nasiona zwieńczona jest jednoetapowym zbiorem. Ten bez problemu wykonać można kombajnem do zbioru zbóż. Należy go jednak odpowiednio przygotować, zmniejszając liczbę obrotów bębna do ok. 400-500 obrotów/minutę i zwiększając szczelinę między bębnem młócącym a klepiskiem. Groch jest łatwo wymłacalny. Dlatego parametry kombajnu należy dostosowywać indywidualnie w zależności od wilgotności nasion. Przy stojących odmianach grochu takich jak SALAMANCA, z powodzeniem można stosować nawet kombajny z 10 i 12 m hederami, gdyż zaschnięty łan utrzymuje się na wysokości 70-100 cm.

Do zbioru przystępujemy, gdy 80-90 % nasion jest w pełni dojrzałych. Rośliny i strąki są wtedy całkowicie zaschnięte, a podczas próby szarpnięcia łanem, słychać szelest nasion. Wilgotność nasion przy zbiorze powinna wynosić 16-17%. Ograniczy to straty związane z pękaniem suchych nasion podczas omłotu. Należy jednak mieć na uwadze, że do dłuższego przechowywania nasiona powinny mieć wilgotność nie wyższą niż 15%.

Przeczytaj także: Uprawa grochu siewnego

Bibliografia

1. Czyż H., Wpływ stosowania boru, manganu i molibdenu na plonowanie grochu siewnego [Pisum sativum] w uprawie na nasiona. Rozprawy. Akademia Rolnicza w Szczecinie. 1992, 144, s. 1-61. [Google Scholar]
2. Faligowska A., Szukała J., Wpływ deszczowania, systemów uprawy roli i polimeru na plonowanie i wartość siewną nasion grochu. Fragmenta Agronomica. 2011, 28 (1), s. 15-22. [Google Scholar]
3. Kulig B., Pisulewska E., Ziółek W., Antoniewicz A., Wpływ sposobu zbioru na plonowanie i jakość białka nasion dwóch odmian grochu siewnego. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. 1997, 446, s. 147-152. [Google Scholar]
4. Podleśny J., Księżak J., Brzoska F., Holubowicz-Kliza G., Uprawa grochu siewnego na nasiona. Instrukcja Upowszechnieniowa. Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. 2006, 117, s. 1-60. [Google Scholar]
5. Szwejkowska B., Bielski S., Ocena energetyczna produkcji nasion grochu pastewnego (Pisum sativum L.). Agronomy Science. 2010, 65 (4). [Google Scholar]