Najgroźniejsze choroby bobiku – objawy i ochrona

Bobik jest rośliną strączkową o wysokim potencjale plonowania wynoszącym 3–6 ton nasion na hektar. Niestety zagrażające mu patogeny mogą skutecznie obniżyć plonowanie. W jaki sposób ochronić swoją plantację przed chorobami?

Choroby bobiku

Chorobami bobiku, które mają największe znaczenie gospodarcze, są:

• Askochytoza bobiku,
• Czekoladowa plamistość liści bobiku,
• Rdza bobiku,
• Zgorzel siewek, zgnilizna korzeni,
• Szara pleśń.

Jak rozpoznać choroby grzybowe roślin strączkowych?

Część chorób występujących w bobiku ma ogromne znaczenie gospodarcze. Warto zatem wiedzieć, jak je prawidłowo rozpoznawać.

• Askochytoza bobiku (Ascochyta fabae) – choroba o dużym znaczeniu, szczególnie w lata ciepłe i wilgotne. Największe szkody wyrządza na stanowiskach, gdzie bobik uprawiany jest zbyt często. Pierwsze objawy widać już w okresie kwitnienia. Na liściach pojawiają się brunatne owalne plamy, z ciemnoczerwoną obwódką. Wewnątrz nich można zauważyć czarne owocniki grzyba (piknidia). Liście silnie porażone przez tę chorobę opadają. Patogen występuje również na łodygach, prowadząc nierzadko do ich łamania. Plamy na stronkach obejmują często większą część jego powierzchni. W miarę rozwoju choroby liście i strąki opadają, co skutecznie obniża plon.
• Czekoladowa plamistość liści bobiku (Botrytis fabae) – objawy tej choroby widoczne są na górnej części liści. Można je zaobserwować najczęściej w lipcu i w sierpniu. Początkowo są to drobne plamki o bardzo charakterystycznej barwie – ciemnobrązowej lub ciemnoczerwonej. Z czasem pokrywają coraz większą powierzchnię liścia lub łodygi. W zależności od stopnia porażenia zostaje ograniczona powierzchnia asymilacyjna. Może prowadzić to do opadania liści i strąków, co znacznie obniża plon. Porażone łodygi niejednokrotnie się łamią.
• Rdza bobiku (Uromyces fabae) – choroba o średnim znaczeniu gospodarczym. Jej szkodliwość polega głównie na zmniejszeniu powierzchni asymilacyjnej oraz niekontrolowanej utraty wody w wyniku pasożytowania grzyba. Pierwszymi objawami są pomarańczowe plamki, które z czasem ciemnieją. Po 2–3 tygodniach zaobserwować można, początkowo od dolnej strony liścia, a następnie na górnej, brunatne wypukłe skupienia z pylistą masą zarodników. Silnie porażone liście opadają.
• Zgorzel siewek (Pythium debaryanum, Fusarium oxysporum, Fusarium culmorum) – choroba istotna w kontekście wyrównania plantacji. Większe szkody powoduje w warunkach zlewnej gleby, zimnej i mokrej wiosny, a także przy zbyt głębokim lub zbyt płytkim siewie. Objawy widoczne są już na kiełku i korzeniu zarodkowym. Organy te brunatnieją i zamierają. Jeżeli infekcja wystąpi w późniejszym okresie, objawia się ona brunatnym przewężeniem na łodydze przy samej glebie. W tym miejscu roślina się wyłamuje.
• Szara pleśń (Botrytis cinerea) – choroba o dużym znaczeniu w latach wilgotnych i na plantacjach zbyt gęstych. Objawia się szarym nalotem grzybni na liściach, łodydze lub kwiatach. Porażone organy zamierają i opadają.

Najważniejsze szkodniki i choroby w uprawie grochu

Zapobieganie chorobom bobiku – ochrona roślin strączkowych

Podstawą ochrony przed chorobami bobiku powinna być prawidłowa agrotechnika. Kluczowy jest zróżnicowany płodozmian, który zapewni przerwę w uprawie bobiku. Dzięki temu ograniczymy namnażanie się patogenów na stanowisku. Warto zadbać o wysiew roślin w optymalnym terminie oraz o poprawną normę siewu. Zbyt gęsty siew może prowadzić do większej presji patogenów, ponieważ mało przewiewny, wilgotny łan sprzyja ich namnażaniu. Ponadto warto zadbać o przyśpieszenie mineralizacji resztek pożniwnych np. poprzez przyorywanie.

Kolejnym ważnym aspektem jest czynnik odmianowy. Na rynku dostępne są odmiany bobiku o zwiększonej odporności na część chorób, np. bobik ALBUS  to odmiana o niskiej podatności na fusariozy i czekoladową plamistość.

Warto się nimi zainteresować, szczególnie jeżeli spodziewamy się nasilenia występowania chorobotwórczych grzybów. Aby uzyskać zdrowy i wysoki plon należy postawić na kwalifikowany materiał siewny. Jest to podstawa w powodzeniu plantacji.

Czym zwalczać choroby bobiku?

W Polsce niewiele jest fungicydów zarejestrowanych do stosowania w uprawie bobiku. Dozwolone są trzy substancje czynne: azoksystrobina, fludioksonil i siarka. Zaleca się wykonanie do dwóch zabiegów w trakcie wegetacji.

Azoksystrobina wykazuje działanie tranlaminarne i lokalnie układowe. Substancja przemieszcza się od korzenia w stronę wierzchołka rośliny. Dodatkowo reaguje z warstwą woskową liści, wiążąc się z nią. Dzięki temu produkt działa nawet w miejscach, w których nie miał kontaktu z rośliną. Azoksystrobinę stosuje się głównie zapobiegawczo, lub natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów. Hamuje ona wzrost grzybni i wytwarzanie zarodników. Fungicydy oparte o tę substancję zwalczają takie choroby jak: rdza bobiku, askochytoza bobiku, szara pleśń i zgnilizna twardzikowa.

Fludioksonil to substancja czynna o działaniu powierzchniowym. Środki bazujące na tym składniku można stosować zapobiegawczo w formie zabiegów opryskiwania roślin oraz zapraw. Szczególnie doceniany przez rolników w formie zapraw, ponieważ wykazuje wysoką skuteczność przeciw patogenom odpowiedzialnym za zgorzel siewek. Posiada zdolność pozostawania na roślinie przez dłuższy okres czasu. Mechanizm działania substancji polega na zakłóceniu przekazywania sygnałów osmotycznych w komórkach grzybów. W konsekwencji prowadzi to do zahamowania kiełkowania zarodników oraz redukcji rozwoju grzybni. Substancję aktywną flusdioksonil stosuje się na takie choroby jak: zgorzel siewek, askochytoza i zgnilizna twardzikowa.

Siarka stosowana jest w uprawie zapobiegawczo. Efekt grzybobójczy, osiąga po przekształceniu pod wpływem temperatury do dwutlenku siarki. Działa zatem hamująco na enzymy oddechowe, a w konsekwencji zakłóca procesy oddychania i uwalniania energii w komórkach grzyba. Środki grzybobójcze zawierające siarkę chronią uprawy bobiku przed mączniakiem prawdziwym.

Podsumowanie

Uprawa bobiku narażona jest na wiele chorób, szczególnie w latach wilgotnych. Ze względu na ograniczone możliwości ochrony chemicznej, należy skupić się przede wszystkim na poprawnej agrotechnice, która może ograniczyć występowanie chorób.

Bibliografia

1. Adamczewski K., Ciesielski F., Janczak C., Mrówczyński M., Praczyk T., Wachowiak H., Dobór pestycydów w chemicznej ochronie bobiku. Materiały … Sesji Naukowej Instytutu Ochrony Roślin. 1992, 32 (1), s. 53-63. [Google Scholar]
2. Błaszczak W., Próba zwalczania chorób mozaikowych bobiku. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. 1978, 198, s. 211-218. [Google Scholar]
3. Fiedorow Z., Występowanie chorób wirusowych bobiku w latach 1975-1977. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. 1979, 226, s. 89-97. [Google Scholar]
4. Janczak C., Ławecki T., Pawlak A., Choroby grzybowe bobiku i ich zwalczanie. Progress in Plant Protection. 1998, 38 (1), s. 89-92. [Google Scholar]
5. Kulig B., Oleksy A., Sajdak A., Plonowanie wybranych odmian bobiku w zależności od sposobu ochrony roślin i gęstości siewu. Fragmenta Agronomica. 2009, 26 (3), s. 93-101. [Google Scholar]
6. Kurowski T. P., Majchrzak B., Pszczółkowski P., Wpływ następstwa roślin na występowanie chorób bobiku i grochu. Acta Academiae Agriculturae ac Technicae Olstenensis. Agricultura. 1997, 64, s. 245-252. [Google Scholar]
7. Mazur S., Najczęstsze choroby bobu. Hasło Ogrodnicze. 2002, 03, s. 87-89. [Google Scholar]
8. Nadolnik M., Dłużniewska J., Kulig B., Choroby grzybowe bobiku w zależności od odmiany, gęstości siewu i sposobu uprawy. Progress in Plant Protection. 2000, 40 (2), s. 602-604. [Google Scholar]